Hoe bouw je een insectenhotel?

Tijdens de permacultuur internship (winter 2013) op de PRI Zaytuna farm Australia krijgt elke student de opdracht om zelfstandig een project uit te voeren. Ik koos ervoor om een insectenhotel of bijenhotel te maken. Deze heeft een plaats gekregen op de grens van de moestuin en het voedselbos. Deze kunnen zo’n hotel goed gebruiken! Op de farm was genoeg materiaal beschikbaar zoals bamboe, hout en gerecycled materiaal om een groot formaat hotel te bouwen. Een insectenhotel is niet alleen een nuttig object dat er mooi uitziet, maar het maken ervan is ook een leuk en creatief proces.

Waarom een insecthotel of een bijenhotel?

In koude klimaten is een insectenhotel een overwinteringsplaats voor insecten, terwijl het in de zomer een nestplaats is. Een voordeel van een overwinteringsplaats is dat de insecten al in je tuin zijn wanneer de lente begint. In warme klimaten is de functie van het hotel naast een nestplaats, ook een schuilplaats voor natte periodes. De optimale verblijfplaats voor insecten is in de moestuin, het voedselbos of de boomgaard. Dit stimuleert namelijk de diversiteit van de insecten en het resultaat van deze diversiteit is een verbetering van de ecologische balans in de tuin. Een hotel is ook een indirecte ongediertebestrijder. Insecten zoals de gaasvlieg, zweefvlieg, lieveheersbeestjes, kevers en oorwormen verdelgen luizen en mijten. Andere insecten die worden aangetrokken zijn inheemse bijen, wespen en hommels en deze zijn voor de bestuiving.

Alternatief voor de bijenkorf

Een belangrijk aspect van het insectenhotel is het aantrekken van inheemse en solitaire bijen. Elk klimaat heeft zijn eigen soorten inheemse bijen. Deze zijn daarnaast in veel aspecten niet te vergelijken met honingbijen. Ze vertonen ander gedrag en hun uiterlijk heeft andere vormen en kleuren. Een voorbeeld is de metselbij die zijn nest zoekt in holtes in muren, plantenstengels, dood hout en uiteraard het insectenhotel. Een voordeel van de inheemse bijen is dat ze in de meeste gevallen niet steken waardoor ze ook geen overlast veroorzaken. Dit is in tegenstelling tot de honingbijen, die wel kunnen steken als ze zich aangevallen voelen. Een ander verschil is dat, op enkele soorten na, de inheemse bijen geen honing geven. Solitaire bijen verdelgen daarnaast larven van andere insecten. Voldoende habitat voor de inheemse bijen biedt dus meer garantie voor een goede bestuiving in je tuin.

Back-up voor de bestuiving

Met een insectenhotel hoeft de inzet van de honingbij geen noodzaak te zijn. Met de dreiging van het uitsterven van de honingbij en volkeren, kun je een insectenhotel ook inzetten als back-up voor de bestuiving. De inheemse bijen kunnen namelijk een groot deel van de bestuiving op zich nemen. Sommige soorten inheemse bijen bestuiven alleen bepaalde planten, zoals de roetbij, die slechts een aantal havikskruiden bestuift. Het verdwijnen van inheemse bijen wordt voornamelijk veroorzaakt door het verdwijnen van specifieke plantensoorten. Naast het insectenhotel kun je ook extra bloemen aanplanten. Enkele specifieke voorbeelden voor inheemse bijen zijn anijs, muurpeper, bergamot, kattenkruid, koninginnenkruid en kattenstaart.

AOTH: Original Australian Trigona Hive

In de (sub)tropen van Australië leeft de Trigona-bij. Deze heeft geen angel en in een volk produceert deze bij circa 1 kilo honing. De Aboriginals noemen deze zeldzame bij de Sugarbag. Voor de Trigona-bij kun je een speciale kast bouwen. Dit is de Original Australian Trigona Hive (AOTH). Deze kleine kast heeft een formaat van 200x100x280 centimeter en heeft een gat als opening. De bijen maken in de kast zelf een ronde honingraat, dus dat hoef je niet zelf te doen. Lees meer over deze bijen op www.aussiebee.com.au en www.sugarbag.net.

Hoe bouw je een insectenhotel?

Er bestaat geen standaardontwerp voor een insectenhotel, ontwerp dus met de materialen die beschikbaar zijn, bij voorkeur gerecyclede en natuurlijke materialen. Laat je creativiteit de vrije loop met als inspiratie jouw gekozen materialen. Google op ‘insectenhotel’ en je ontdekt talrijke voorbeelden voor nog meer inspiratie. Je zult perfecte, maar ook natuurlijke constructies tegenkomen en materialen zoals houtstronken, pallets, bamboe, riet, stenen, dakpannen en klei in alle soorten en maten zijn te zien.

Wanneer je houtblokken gebruikt, boor dan gaten van diverse diktes (3 tot 10 mm) onder een licht schuine hoek, zodat het eventuele vocht eruit kan lopen. De diepte van de gaten is afhankelijk van de lengte van de boor, maar het liefst zo diep mogelijk. Maar, boor er niet helemaal doorheen, want insecten houden van gladde wanden en dichte uiteinden en open holtes creëren een risico op tocht. Het is daarnaast praktisch om het hotel een bepaalde breedte en hoogte te geven. De diepte kun je beperken tot 30 tot 40 cm. Als je een hotel bouwt van groot formaat is een goede constructie van belang, net als aparte schappen en een dak. Kleine hotels kun je direct in een object bouwen of vanaf de grond opbouwen.

Waar plaats ik het bijenhotel?

Zoek een beschutte plek en zorg ervoor dat de opening naar het zuiden is gericht, maar in koele klimaten en in de (sub)tropen naar het oosten. Het is belangrijk dat je het hotel een overkapping geeft tegen regen, zodat het hout en het riet droog blijven. Vooral bijen zoeken naar droge plekken. Zorg er ook voor dat het materiaal goed klemt in de constructie. Daarnaast moet je het hout niet met verf of impregnatie behandelen, want chemische bestandsdelen zullen de insecten weren.

Mijn tip? Verzamel eerst het materiaal voordat je het formaat van het hotel bepaalt. Je kunt het hotel verfraaien met oude roestige onderdelen van metaal, zoals een ton, oud gereedschap, wiel, roosters, etc. Sommige inheemse bijen zoals de zandbij of de graafwesp graven hun hol in zand of klei. Een muurtje van klei gemengd met zand trekt deze bijen aan. Je kunt ook oude tinnen blikken of oude stenen plantenpotten vullen met klei, zodat je deze tussen de houtstammen kunt plaatsen.

Een stenen fundering voor het bijenhotel

Hout en bamboe zullen in de loop van de tijd verrotten. Je kunt er daarom voor kiezen om een stenen fundering te maken. Maar, je kan ook kiezen voor hout met het bewustzijn dat het hotel binnen een aantal jaren zal vergaan. De insecten zullen hier ook zeker een bijdrage aan leveren. Insecten kunnen namelijk de gaten vullen met gras, zand, takjes en blaadjes.

Je zult snel zien of je hotel nieuwe bewoners aantrekt. Het is een nuttig object en het ziet er ook nog eens fraai uit. Veel plezier met het bouwen van je eigen hotel!

Dit artikel is ook verschenen op http://permaculturenews.org/2013/10/08/building-insect-hotel/