De gezondheid van de bodem bepaalt de gezondheid van planten, dieren, mensen, ecosystemen en zelfs de economie.
Als we een vers geploegde akker zien, is vaak de eerste reactie: ‘Dat ziet er strak uit met een mooie egale grond en nette rijen.’ We weten niet beter door meerdere overtuigingen, zoals dat de bodem gekeerd moet worden om het lucht te kunnen geven, of dat de grond moet worden losgemaakt om te kunnen zaaien. Echter, de kwaliteit van de bodem is afgelopen decennia drastisch afgenomen. Naast het gebruik van bestrijdingsmiddelen, is ook ploegen een oorzaak van dit resultaat.
De kennis van de bodem neemt steeds meer toe en we gaan steeds meer beseffen hoe belangrijk het bodemleven is. Dit leven bestaat onder andere uit levende organismes van groot tot klein die samen de bodem gezond houden door plantresten om te zetten in humus. Ook bacteriën, archaea, schimmels, algen, slijmzwammen, protozoa, nematoden, geleedpotigen, wormen en buikpotigen zijn aanwezig. Het leven in de bodem zet het organisch afval ook om naar nutriënten (voedingsstoffen). Het leeft, eet, verteert, poept en sterft. Daarnaast eten ze elkaar, helpen ze elkaar en wisselen ze stoffen met elkaar uit. Dit complexe netwerk bouwt de grond voor ons op.
Niet ploegen of niet kerende grondbewerking (NKG)
Niet ploegen betekent dat de restanten van het vorige gewas (inclusief de wortels) in de grond blijven. Het nieuwe gewas wordt dus direct geplant zonder de grond te bewerken. Een aantal effecten van NKG zijn:
- Het beschermt schimmelnetwerken en het gehele bodem-ecosysteem.
- Het verhoogt en beschermt de bodemstructuur (aggregaten).
- De bodem houdt het water beter vast (waterretentie).
- Het vermindert erosie.
- Het voedt het leven in de bodem (meer biodiversiteit in de bodem betekent meer biodiversiteit bovengronds).
- De koolstof in de bodem wordt beter vastgehouden.
- Nieuw gewas kan zich dieper wortelen.
- Het vereist minder arbeid, machines en brandstof.
Ploegen
Met ploegen wordt de grond omgedraaid en afgebroken. Een aantal gevolgen van dit proces zijn:
- Het vernietigt schimmelnetwerken. Schimmels zijn verantwoordelijk voor het produceren van zuren en enzymen die voedingsstoffen beschikbaar maken voor planten. Ook helpen schimmels planten door ziektes en plagen te bestrijden en zijn ze een belangrijk onderdeel van een gezond bodem-ecosysteem.
- De bodemstructuur wordt elke keer ontregeld waardoor bodemerosie door wind en water toeneemt. Daarnaast neemt de snelheid van het opnemen van water in de grond af.
- De opgeslagen koolstof komt naar het oppervlak waardoor oxidatie ontstaat.
- Het verstoort het leefgebied van bodemorganismen.
- Het verhoogt de verdampingssnelheid van water.
De bodem houdt er niet van om naakt achtergelaten te worden, maar we beschouwen het als normaal omdat het altijd zo gaat. Echter, kale grond is niet normaal. De bodem zal er alles aan doen om zich te bedekken met pioniersplanten, oftewel onkruid. Wilde planten en onkruid zijn functioneel en beschermen en herstellen de bodem. We doen er alles aan om onkruid te bestrijden, terwijl het eigenlijk een wetmatig gevolg van de natuur is. Er is ook nog een andere manier om de bodem te laten herstellen, namelijk de grond preventief inzaaien met groenbemesters die stikstof produceren. Ook compostering is een manier van bodemverbetering en in permacultuur wordt er een sterke focus gelegd op deze manier.
De bodem zal tijd nodig hebben om te herstellen. Stoppen met bestrijdingsmiddelen en ploegen is een eerste stap. Het resultaat is dat het bodemleven weer in balans komt met als gevolg dat het leven boven de grond (insecten en vogels) ook weer toeneemt.
Ervaringen in Nederland
Ook in Nederland krijgt NGK meer bekendheid. Een artikel van Akkerwijzer geeft een uitleg over hoe je NKG kunt toepassen door middel van ervaringen van twee boeren.
‘Ik zie steeds meer bodemleven en er bevindt zich veel humus in de bovenlaag. De bodem slaat na een forse regenbui in het zaaiseizoen niet meer dicht. Ik heb op mijn hellingen totaal geen last meer van erosie. Vroeger zag ik na een forse bui steeds waterstromen op de akkers. Nu niet meer. De opbrengsten lijden zeker niet onder NKG, integendeel. Verder werk ik veel gemakkelijker en sneller.’
Verder lezen:
https://kisstheground.com/a-closer-look-regenerative-agriculture-practices-part-1
https://www.volkskrant.nl/economie/waarom-laat-nederland-de-ploeg-niet-in-de-schuur-~bd57ec7c/
http://www.nietkerendegrondbewerking.nl